Tabletka “dzień po” – wszystko, co powinnaś wiedzieć przed jej użyciem

Potrzebujesz e Recepty?

Rozpocznij e-konsultację
po receptę online

Tabletka “dzień po” to jedna z najczęściej stosowanych metod antykoncepcji awaryjnej. Zanim zdecydujesz się na jej użycie, warto poznać jej mechanizm działania, zasady dostępności oraz odpowiedzieć na najczęściej zadawane pytania.

Czy tabletka “dzień po” jest wczesnoporonna?

Tabletka „dzień po” nie jest wczesnoporonna i nie ma działania abortywnego. Jej głównym zadaniem jest zapobieganie owulacji albo opóźnienie jej wystąpienia, co uniemożliwia zapłodnienie komórki jajowej. Jeśli owulacja już miała miejsce i doszło do zapłodnienia, tabletka nie przerwie ciąży. Nie wpływa też na zagnieżdżenie się zarodka w macicy, ponieważ nie zmienia struktury błony śluzowej macicy w stopniu, który uniemożliwi implantację.

Mechanizm działania tabletek awaryjnych

Główne mechanizmy działania antykoncepcji awaryjnej to:

• Hamowanie lub opóźnianie owulacji – substancje czynne (lewonorgestrel w Escapelle czy octan uliprystalu w ellaOne) blokują wyrzut hormonu luteinizującego (LH), który jest odpowiedzialny za uwolnienie komórki jajowej z pęcherzyka Graafa. Bez owulacji nie ma komórki jajowej, którą można by zapłodnić.
• Zmiany w śluzie szyjkowym – tabletka może zwiększyć lepkość śluzu produkowanego przez szyjkę macicy, co utrudnia przemieszczanie się plemników i ich dotarcie do ewentualnej komórki jajowej.
• Wpływ na transport gamet – może wpływać na perystaltykę (ruchy falowe) jajowodów, co może utrudnić przemieszczanie się plemników lub komórki jajowej przez jajowody.

Co dzieje się gdy owulacja już nastąpiła?

Badania naukowe wykazują, że skuteczność antykoncepcji awaryjnej drastycznie spada po owulacji. Gdy komórka jajowa została już uwolniona z jajnika:

• Lewonorgestrel (Escapelle) wykazuje skuteczność tylko 49% w dniu owulacji, a po owulacji praktycznie nie działa
• Skuteczność spada do zaledwie 16% po upływie 72 godzin od stosunku
• Najlepsza skuteczność jest osiągana gdy tabletka zostanie przyjęta przed dniem owulacji

Czy tabletka wpływa na implantację?

Antykoncepcja awaryjna nie ma udowodnionego wpływu na proces implantacji zarodka w błonie śluzowej macicy. Badania pokazują, że:

• Nie zmienia ona struktury endometrium (błony śluzowej macicy) w sposób, który uniemożliwiałby zagnieżdżenie się zarodka
• Nie powoduje odrzucenia już zagnieżdżonego zarodka
• Nie wpływa na rozwój wczesnej ciąży

Kontrowersje badawcze

Niektóre badania wzbudzają wątpliwości co do mechanizmu działania. W badaniu zespołu Gabrieli Noé zaobserwowano, że u kobiet, które przyjęły tabletkę z lewonorgestrelem przed owulacją, na 16 oczekiwanych ciąż nie zanotowano żadnej, mimo że u większości (86%) owulacja wystąpiła. Może to sugerować wpływ na inne procesy niż sama owulacja, jednak brak jest jednoznacznych dowodów naukowych potwierdzających działanie antyimplantacyjne.

Stanowisko medyczne i etyczne

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oraz główne organizacje ginekologiczne jednoznacznie stwierdzają, że tabletka „dzień po” nie jest środkiem wczesnoporonnym. Definicja ciąży rozpoczyna się od momentu implantacji zarodka w macicy (około 6-12 dni po zapłodnieniu), a nie od momentu zapłodnienia. Ponieważ antykoncepcja awaryjna działa przed implantacją, nie może być uznana za środek przerywający ciążę.

Praktyczne wnioski

• Tabletka „dzień po” jest najskuteczniejsza w pierwszych 12-24 godzinach po stosunku
• Nie zadziała jeśli kobieta jest już w ciąży – dlatego przed zastosowaniem warto wykluczyć ciążę testem
• Im później po stosunku zostanie przyjęta, tym mniejsza skuteczność, szczególnie po owulacji
• Nie wpływa na przyszłą płodność – cykl miesiączkowy wraca do normy po krótkim czasie

Jak działa tabletka “dzień po”?

Tabletka “dzień po” zawiera syntetyczne hormony – progestagen (lewonorgestrel) lub modulatory receptora progesteronowego (ulipristal). Działanie tabletki opiera się na trzech głównych mechanizmach:

• Opóźnienie lub zahamowanie owulacji – zapobiega uwolnieniu komórki jajowej z jajnika.
• Zagęszczenie śluzu szyjkowego – utrudnia plemnikom przedostanie się do macicy i jajowodu.
• Hamowanie transportu komórki jajowej – wydłuża jej czas przebywania w jajowodzie, zmniejszając szansę na spotkanie z plemnikiem.

Tabletka “dzień po” jest najskuteczniejsza, gdy zostanie przyjęta jak najszybciej po stosunku, najlepiej w ciągu 12 godzin, ale nie później niż 72 godziny (w przypadku lewonorgestrelu) lub 120 godzin (w przypadku uliprystalu).

Czy tabletka “dzień po” jest na receptę?

W Polsce tabletka “dzień po” dostępna jest wyłącznie na receptę lekarską. Oznacza to konieczność konsultacji z lekarzem lub skorzystania z usług e-recepty online. Podstawowe informacje dotyczące dostępności:

• Lewonorgestrel (np. Escapelle) – na receptę, skuteczny do 72 godzin po stosunku.
• Ulipristal (np. EllaOne) – na receptę, skuteczny do 120 godzin po stosunku, zalecany zwłaszcza w dniach bliższych 5. dobie po stosunku.

Lekarz podczas konsultacji oceni przeciwwskazania, w tym alergię na składniki leku oraz stan zdrowia kobiety. Po wystawieniu recepty można zrealizować ją w każdej aptece stacjonarnej lub internetowej.

Kiedy sięgnąć po tabletkę “dzień po”?

Warto rozważyć antykoncepcję awaryjną w sytuacjach:

• Pęknięcia prezerwatywy lub jej zsunięcia się podczas stosunku.
• Pominięcia przyjęcia co najmniej jednej dawki codziennego środka antykoncepcyjnego.
• Stosunku bez zabezpieczenia.
• Po przemocy seksualnej.

W serwisie Recept.pl możesz uzyskać konsultację online po receptę na tabletkę „dzień po”

Skutki uboczne i bezpieczeństwo stosowania

Tabletka “dzień po” jest bezpieczna, ale może wywołać krótkotrwałe skutki uboczne:

• Nudności, wymioty (można zastosować lek przeciwwymiotny).
• Bóle głowy, zawroty głowy.
• Krwawienia międzymiesiączkowe lub zmiana terminu kolejnej miesiączki.
• Bóle brzucha.

W razie wymiotów w ciągu 3 godzin od przyjęcia tabletki, należy skonsultować się z lekarzem w celu ponownego przyjęcia dawki.

Antykoncepcja awaryjna w formie tabletki “dzień po” to skuteczny sposób zapobiegania niechcianej ciąży, pod warunkiem zastosowania jej zgodnie z zaleceniami. Tabletka nie jest wczesnoporonna, działa głównie poprzez opóźnienie owulacji i wymaga wystawienia recepty. Im szybciej zostanie zastosowana, tym większa skuteczność, dlatego w razie potrzeby warto skorzystać z konsultacji lekarskiej online i otrzymać e-receptę jeszcze tego samego dnia.