Łojotokowe zapalenie owłosionej skóry głowy
Łojotokowe zapalenie owłosionej skóry głowy (ŁZS) to przewlekłe, nawrotowe schorzenie dermatologiczne związane z nadmierną produkcją łoju, zaburzeniami składu sebum oraz nadmiernym rozwojem grzybów drożdżopodobnych Malassezia. Choroba prowadzi do pojawienia się łuszczących się, żółtawych nawarstwień, zaczerwienienia i świądu skóry głowy. Może obejmować również brwi, okolice nosa, brodę i uszy.
ŁZS dotyka nawet 5–10% populacji i może wpływać na jakość życia — powodując dyskomfort, pieczenie i widoczne zmiany skórne, a także okresowe nasilenie wypadania włosów. Objawy nasilają się często jesienią i zimą, a ustępują wiosną i latem. Dzięki odpowiedniemu leczeniu można skutecznie kontrolować chorobę.
W obrazie klinicznym ŁZS występują: łuszczenie, zaczerwienienie, świąd i tłusty łupież.
Czym jest łojotokowe zapalenie owłosionej skóry głowy i jak wpływa na organizm
ŁZS jest wynikiem zaburzenia równowagi między mikroorganizmami skóry a jej barierą ochronną. Grzyby Malassezia wykorzystują lipidy obecne w sebum, wywołując reakcję zapalną. Zmiany skórne mogą być widoczne i powodować duży dyskomfort oraz wstyd, szczególnie gdy łuska staje się widoczna na ubraniu.
Choroba nie jest zakaźna, jednak wymaga długoterminowego leczenia i stałej pielęgnacji.
Rodzaje i lokalizacje zmian
ŁZS dzieli się na lokalizacje:
• owłosiona skóra głowy — najczęstsze umiejscowienie
• twarz — zwłaszcza brwi, płatki nosa, linia brody
• okolice za uszami i wewnątrz małżowin
• klatka piersiowa i fałdy skórne
U niektórych pacjentów zmiany przybierają przewlekły charakter z okresami zaostrzeń.
Przyczyny i czynniki ryzyka rozwoju choroby
ŁZS ma złożoną etiologię i może wynikać z kilku jednoczesnych czynników:
• nadmierna produkcja sebum
• zwiększona kolonizacja Malassezia
• predyspozycje genetyczne
• osłabiona bariera hydrolipidowa skóry
• nadwrażliwość skóry na produkty przemiany łoju
Czynniki ryzyka:
• stres i brak snu
• zimny i suchy klimat
• choroby neurologiczne (np. choroba Parkinsona)
• choroby immunologiczne i osłabienie odporności
• niektóre leki
• tłusta dieta i alkohol
Objawy łojotokowego zapalenia skóry głowy – jak je rozpoznać
Najczęstsze objawy:
• tłuste, żółtawe łuski przylegające do skóry
• świąd i pieczenie skóry głowy
• zaczerwienienie i podrażnienie
• nasilony łupież tłusty
• okresowe nasilanie się wypadania włosów
Objawy są przewlekłe, z okresami poprawy i nawrotów.
Sygnały alarmowe:
• silny ból i rozległy stan zapalny
• wyciek lub nadkażenie bakteryjne
• nagłe intensywne wypadanie włosów
W takich przypadkach konieczna jest konsultacja dermatologiczna.
Diagnostyka – jakie badania są konieczne
Rozpoznanie zwykle opiera się na:
• badaniu dermatologicznym
• trichoskopii — ocena stanu owłosionej skóry głowy
• wykluczeniu innych chorób skóry: łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, grzybica
W przypadkach wątpliwych wykonuje się badania mykologiczne.
Leczenie łojotokowego zapalenia skóry głowy
Leczenie ma na celu zmniejszenie stanu zapalnego i łuszczenia oraz zahamowanie namnażania Malassezia.
Najczęściej stosowane metody:
• szampony lecznicze — z ketokonazolem, pirytionianem cynku, siarczkiem selenu lub cyklopiroksem
• preparaty przeciwzapalne — glikokortykosteroidy miejscowe w krótkich cyklach
• emolienty — odbudowa bariery ochronnej skóry
• leczenie przeciwgrzybicze miejscowe
• fototerapia w trudnych przypadkach
Regularność stosowania jest kluczowa — szczególnie w fazie podtrzymującej leczenia.
Kontrola i profilaktyka
Aby ograniczać nawroty:
• stosowanie szamponów leczniczych 1–2 razy w tygodniu w okresie remisji
• unikanie stresu i dbałość o sen
• delikatna pielęgnacja bez silnych detergentów
• częste mycie włosów, jeśli skóra szybko się przetłuszcza
• dieta przeciwzapalna bogata w warzywa, omega-3 i probiotyki
Zmiany stylu życia wspierają stabilizację objawów.
ŁZS u szczególnych grup pacjentów
Niemowlęta — tzw. ciemieniucha, zwykle samoograniczająca się
Osoby starsze — częstsze nawroty związane z zaburzeniami bariery skóry
Pacjenci z HIV — często cięższy i rozległy przebieg choroby
Pacjenci neurologiczni — ryzyko intensywnych zmian i częstszych nawrotów
Powikłania nieleczonego ŁZS
Brak leczenia może prowadzić do:
• przewlekłego stanu zapalnego
• nasilonego wypadania włosów
• nadkażeń bakteryjnych
• dyskomfortu psychicznego, pogorszenia jakości życia
Wczesna terapia zapobiega długotrwałym zmianom skórnym.
Dieta i styl życia wspierające terapię
• dieta bogata w witaminy z grupy B, cynk, przeciwutleniacze
• unikanie tłustych i wysoko przetworzonych posiłków
• regularna aktywność fizyczna
• wsparcie dla odporności — probiotyki, zdrowy sen
• ograniczenie alkoholu i cukru
Zdrowy styl życia zmniejsza nasilenie objawów i wydłuża okresy remisji.
Łojotokowe zapalenie owłosionej skóry głowy to choroba przewlekła, ale przy prawidłowej pielęgnacji i odpowiednio dobranym leczeniu możliwe jest skuteczne opanowanie objawów. Kluczowe jest stosowanie szamponów leczniczych, dbałość o równowagę skóry i kontrola czynników zaostrzających. Jeśli objawy są silne, nawracają często lub towarzyszy im wypadanie włosów, warto skonsultować się z dermatologiem. Stała opieka i świadoma pielęgnacja pozwalają żyć bez dyskomfortu i utrzymać zdrową skórę głowy na co dzień.