Dna moczanowa
Dna moczanowa to przewlekła choroba metaboliczna, która rozwija się w wyniku podwyższonego stężenia kwasu moczowego we krwi i odkładania kryształów moczanów w stawach oraz tkankach miękkich. Prowadzi to do bolesnych stanów zapalnych — najczęściej w okolicy dużego palca u stopy, ale dolegliwości mogą obejmować także stawy kolanowe, skokowe czy nadgarstki. Dna moczanowa dotyczy około 1–2% populacji, a ryzyko wzrasta wraz z wiekiem, otyłością i chorobami metabolicznymi takimi jak cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze.
Choć choroba ta jest bardzo bolesna, odpowiednio leczona pozwala na normalne funkcjonowanie i zapobieganie dalszym napadom. W tym artykule wyjaśniamy, skąd bierze się dna moczanowa, jak wygląda przebieg choroby i jakie są możliwości jej terapii.
W obrazie klinicznym dny moczanowej charakterystyczne są: nagły, silny ból stawu, obrzęk, zaczerwienienie i nadmierna tkliwość miejsce zapalne bywa niezwykle wrażliwe — nawet dotyk kołdry może powodować duży ból.
Czym jest dna moczanowa i jak wpływa na organizm
Dna moczanowa jest chorobą wynikającą z hiperurykemii, czyli zbyt wysokiego poziomu kwasu moczowego we krwi. Kwas moczowy powstaje podczas metabolizmu puryn — związków naturalnie występujących w organizmie i niektórych produktach spożywczych.
Gdy organizm produkuje go zbyt dużo lub nerki nie są w stanie odpowiednio go usuwać, kryształy moczanów zaczynają odkładać się w stawach i tkankach. Powoduje to gwałtowną reakcję zapalną, która prowadzi do bólu i obrzęku. Nieleczona choroba może prowadzić do trwałych uszkodzeń stawów i powstawania guzków dnawych (tophi).
Rodzaje i etapy dny moczanowej
Przebieg choroby można podzielić na kilka etapów:
• Hiperurykemia bezobjawowa – podwyższony poziom kwasu moczowego bez bólu stawów
• Ostry napad dny moczanowej – nagły, bardzo silny ból i stan zapalny stawu
• Okresy międzynapadowe – bezobjawowe przerwy między zaostrzeniami
• Dna przewlekła – ciągły stan zapalny, deformacje stawów, guzki dnawe
Im dłużej poziom kwasu moczowego pozostaje wysoki, tym szybciej choroba może przejść w formę przewlekłą.
Przyczyny i czynniki ryzyka rozwoju dny moczanowej
Najważniejszym mechanizmem rozwoju choroby jest hiperurykemia. Może ona wynikać z:
• nadmiernej produkcji kwasu moczowego
• upośledzonego wydalania przez nerki (najczęstsze)
• nieprawidłowej diety bogatej w puryny
Główne czynniki ryzyka:
• otyłość i brak aktywności fizycznej
• spożywanie alkoholu, szczególnie piwa i alkoholi wysokoprocentowych
• dieta bogata w czerwone mięso, podroby i owoce morza
• duże spożycie napojów słodzonych fruktozą
• choroby metaboliczne: cukrzyca, nadciśnienie, zespół metaboliczny
• przewlekła choroba nerek
• predyspozycje genetyczne
• niektóre leki (diuretyki, aspiryna w małych dawkach)
Dna częściej występuje u mężczyzn i u kobiet po menopauzie.
Objawy dny moczanowej – jak ją rozpoznać
Najbardziej charakterystyczny jest ostry atak dny:
• nagły, silny ból stawu — najczęściej dużego palca u stopy
• obrzęk, zaczerwienienie i ocieplenie skóry
• duża tkliwość — dotyk nawet lekkiej pościeli wywołuje ból
• ograniczona ruchomość
Objawy pojawiają się nagle, zwykle nocą, i narastają w ciągu kilku godzin. Atak może trwać od kilku godzin do nawet kilkunastu dni.
U niektórych pacjentów objawy występują także:
• w kolanach, kostkach, barkach, nadgarstkach
• jako guzki dnawe pod skórą
• jako kamica nerkowa (ból w okolicy lędźwiowej)
Czynniki wywołujące napady:
• intensywny wysiłek fizyczny
• obfity posiłek
• alkohol
• infekcje i stres
• odwodnienie
Diagnostyka – jakie badania są konieczne
Rozpoznanie opiera się na badaniach klinicznych i laboratoryjnych.
Podstawowe badania:
• poziom kwasu moczowego we krwi
• OB, CRP – ocena stanu zapalnego
• badanie płynu stawowego — potwierdzenie obecności kryształów moczanów (złoty standard diagnostyczny)
Badania obrazowe:
• USG stawu — może uwidocznić kryształy moczanów
• RTG — pomocne w ocenie uszkodzeń stawów w zaawansowanej chorobie
Lekarz ocenia również choroby współistniejące, które wpływają na terapię.
Leczenie dny moczanowej
Leczenie obejmuje dwa cele:
1️⃣ Leczenie bólu i zapalenia podczas ataku
2️⃣ Zmniejszenie poziomu kwasu moczowego, aby zapobiegać nawrotom
Stosowane leki:
• NLPZ – łagodzą ból i stan zapalny
• Kolchicyna – skuteczna na początku ataku
• Glikokortykosteroidy – przy ciężkich napadach lub przeciwwskazaniach do NLPZ
• Allopurynol i febuksostat – obniżają poziom kwasu moczowego na stałe
• Leki zwiększające wydalanie moczanów (leki urykozuryczne)
Terapia długoterminowa trwa zwykle do końca życia i wymaga regularnego monitorowania parametrów krwi.
Kontrola i profilaktyka dny moczanowej
Pacjent może znacząco ograniczyć częstotliwość napadów poprzez zmianę stylu życia:
• utrzymanie prawidłowej masy ciała
• unikanie alkoholu, szczególnie piwa
• regularna aktywność fizyczna
• odpowiednie nawodnienie organizmu
• kontrola ciśnienia i glikemii
Edukacja pacjenta jest kluczowym elementem terapii — zrozumienie zależności między dietą a objawami chroni przed dalszymi atakami.
Dna moczanowa u szczególnych grup pacjentów
Pacjenci z przewlekłą chorobą nerek — ograniczone możliwości leczenia
Osoby starsze — większe ryzyko powikłań i polipragmazji
Kobiety po menopauzie — wzrost ryzyka po spadku estrogenów
Osoby otyłe — choroba częściej ma cięższy przebieg
Powikłania nieleczonej dny moczanowej
Brak leczenia może prowadzić do:
• przewlekłego, destrukcyjnego zapalenia stawów
• trwałych deformacji stawów
• guzków dnawych
• kamicy nerkowej i niewydolności nerek
• pogorszenia jakości życia i niepełnosprawności
Wczesne leczenie zmniejsza ryzyko trwałych uszkodzeń i nawrotów choroby.
Dieta i styl życia w dnie moczanowej
Produkty zalecane:
• warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste
• chudy nabiał — ogranicza napady dny
• duża ilość wody
Produkty które należy ograniczyć:
• czerwone mięso i podroby
• owoce morza
• piwo i mocne alkohole
• napoje słodzone fruktozą
• tłuste i wysoko przetworzone posiłki
Dieta przeciwzapalna z przewagą produktów roślinnych pomaga zmniejszyć stan zapalny i obniżać poziom kwasu moczowego.
Dna moczanowa jest chorobą przewlekłą, ale przy właściwym leczeniu i zmianach stylu życia pacjent może prowadzić komfortowe i aktywne życie bez bolesnych napadów. Kontrola masy ciała, odpowiednia dieta oraz regularne przyjmowanie leków pozwalają unikać uciążliwych zaostrzeń choroby i zapobiegać powikłaniom. Jeśli pojawiają się nawracające bóle stawów, obrzęki czy trudności w poruszaniu, warto skonsultować się z lekarzem — im szybciej postawiona diagnoza, tym lepsze efekty leczenia i szansa na długotrwałą poprawę.