Astma
Astma to jedna z najczęściej występujących chorób przewlekłych układu oddechowego na świecie. Szacuje się, że choruje na nią ponad 300 milionów osób, a liczba ta stale rośnie. Choroba może ujawnić się zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, a jej objawy często pojawiają się falowo — okresy zaostrzeń przeplatają się z czasem wyraźnej poprawy. Astma polega na przewlekłym zapaleniu dróg oddechowych oraz ich nadreaktywności, co prowadzi do ich zwężania i utrudnia przepływ powietrza. Objawia się to charakterystycznymi napadami duszności, świszczącym oddechem, kaszlem i uczuciem ucisku w klatce piersiowej.
Astma może znacząco wpływać na jakość życia pacjentów — ograniczać aktywność fizyczną, zaburzać sen i utrudniać codzienne funkcjonowanie. Jednocześnie współczesne metody leczenia pozwalają na jej bardzo dobrą kontrolę, dzięki czemu większość chorych może prowadzić życie bez większych ograniczeń. W tym artykule wyjaśniamy, skąd bierze się astma, jakie są jej objawy, jak przebiega diagnostyka oraz jak dziś skutecznie ją leczyć.
W obrazie klinicznym astmy pojawiają się trudności z oddychaniem, przewlekły kaszel, alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa, zwiększona ilość śluzu oraz nadreaktywność oskrzeli. W wielu przypadkach choroba wiąże się z alergiami i innymi chorobami atopowymi.
Czym jest astma i jak wpływa na organizm
Astma to przewlekła zapalna choroba dróg oddechowych, która prowadzi do obrzęku błony śluzowej oskrzeli, zwiększonej produkcji śluzu oraz skurczu mięśniówki oskrzeli. Te zmiany razem powodują zwężenie światła dróg oddechowych i utrudniają przepływ powietrza, zwłaszcza podczas wydechu.
Choroba wpływa na jakość życia pacjentów, ograniczając wydolność oraz wywołując niepokój związany z ryzykiem nagłego napadu duszności. Objawy astmy mogą mieć charakter zmienny i zależą od ekspozycji na czynniki wyzwalające.
Rodzaje astmy
Lekarze wyróżniają kilka typów astmy:
• Astma alergiczna – najczęstsza, związana z alergenami takimi jak roztocza, sierść zwierząt czy pyłki
• Astma niealergiczna – jej objawy nie są związane z alergią
• Astma wysiłkowa – objawy pojawiają się podczas lub po intensywnym wysiłku
• Astma zawodowa – wywołana narażeniem na substancje drażniące w pracy
• Astma ciężka – trudna w leczeniu, wymagająca specjalistycznej terapii
Przyczyny i czynniki ryzyka rozwoju astmy
Astma powstaje w wyniku współdziałania wielu czynników, zarówno genetycznych, jak i środowiskowych.
Najważniejsze czynniki ryzyka:
• predyspozycje genetyczne i rodzinne występowanie alergii
• zanieczyszczone powietrze, dym tytoniowy, smog
• alergeny wziewne
• infekcje wirusowe dróg oddechowych
• otyłość
• stres i silne emocje
• niektóre leki, m.in. beta-blokery i aspiryna
Astma może ujawnić się w każdym wieku, jednak najczęściej pierwsze objawy pojawiają się w dzieciństwie.
Objawy astmy – jak ją rozpoznać
Objawy astmy mogą różnić się intensywnością i częstotliwością, ale najczęściej należą do nich:
• duszność i trudności z oddychaniem
• świszczący oddech
• przewlekły kaszel, szczególnie nocny
• uczucie ucisku w klatce piersiowej
• osłabienie i spadek tolerancji wysiłku
Objawy nasilają się zwykle pod wpływem alergenów, zimnego powietrza, infekcji czy wysiłku fizycznego. U dzieci przewlekły kaszel bywa jedynym symptomem choroby.
Napad astmy charakteryzuje się nagłym pogorszeniem oddychania i wymaga szybkiego użycia leków doraźnych.
Diagnostyka – jakie badania są konieczne
Rozpoznanie astmy opiera się na szczegółowym wywiadzie i badaniach funkcji płuc.
Najważniejsze badania:
• Spirometria – podstawowe badanie potwierdzające skurcz oskrzeli i jego odwracalność
• Testy alergiczne – pomocne w identyfikacji alergenów
• Pomiar FeNO – ocena stanu zapalnego w drogach oddechowych
Badania te mogą być powtarzane w celu monitorowania skuteczności terapii.
Leczenie astmy – współczesne metody terapii
Leczenie astmy ma dwa główne cele: opanowanie stanu zapalnego i zapobieganie napadom duszności.
Stosowane leki:
• Wziewne glikokortykosteroidy (ICS) – podstawa terapii
• Leki długo działające rozszerzające oskrzela (LABA) – w połączeniu z ICS
• Leki antyleukotrienowe – szczególnie u pacjentów z alergiami
• Krótko działające leki rozszerzające oskrzela (SABA) – stosowane doraźnie
• Terapia biologiczna – dla pacjentów z ciężką postacią astmy
Leki podawane wziewnie działają miejscowo i mają mniej działań niepożądanych niż preparaty doustne.
Kontrola astmy – zasady życia z chorobą
Dobre kontrolowanie choroby wymaga współpracy z lekarzem i stosowania się do zaleceń.
Zasady postępowania:
• systematyczne przyjmowanie leków
• unikanie indywidualnych czynników wyzwalających objawy
• regularna aktywność fizyczna
• nauka prawidłowej techniki inhalacji
• szczepienia ochronne przeciwko infekcjom dróg oddechowych
• posiadanie planu postępowania w razie napadu astmy
Wiedza pacjenta stanowi kluczowy element terapii.
Astma u szczególnych grup pacjentów
Dzieci – częściej kaszel nocny; terapia poprawia rozwój układu oddechowego
Kobiety w ciąży – konieczna kontynuacja leczenia dla bezpieczeństwa płodu
Osoby starsze – częste choroby towarzyszące utrudniają terapię
Powikłania nieleczonej astmy
Niekontrolowana astma może prowadzić do:
• częstych hospitalizacji
• trwałego uszkodzenia płuc
• zaostrzeń zagrażających życiu
• ograniczenia aktywności i obniżenia jakości życia
Dieta i styl życia we wspomaganiu leczenia
• dieta bogata w warzywa i owoce
• utrzymanie prawidłowej masy ciała
• odpowiednie nawodnienie
• ograniczenie żywności wysoko przetworzonej
Niektóre produkty mogą u części pacjentów nasilać objawy, dlatego warto prowadzić dziennik obserwacji.
Astma to choroba przewlekła, ale dzięki nowoczesnym metodom leczenia może być świetnie kontrolowana. Osoby regularnie przyjmujące leki i unikające czynników wywołujących napady mogą żyć w pełni aktywnie – bez ograniczeń. Jeśli zauważasz u siebie duszność, kaszel nocny czy pogorszenie wydolności, warto skonsultować się z lekarzem. Wczesna diagnoza i odpowiednio dobrana terapia pozwalają uniknąć groźnych powikłań i prowadzić życie wolne od uciążliwych objawów astmy.