Antykoncepcja Awaryjna „Tabletka dzień po”

Tabletka “dzień po”

Tabletka “dzień po” jest stosowana w sytuacjach kryzysowych, która może uchronić przed niechcianą ciążą. Najczęściej używana jest, kiedy doszło do stosunku bez zabezpieczenia, stosowane metody antykoncepcji zawiodły (np. pęknięcie prezerwatywy) lub zostały zastosowane w nieprawidłowy sposób (pominięcie dawki doustnych środków antykoncepcyjnych, odklejenie się plastra, nieprawidłowe założenie kapturka naszyjkowego). Tabletka “dzień po” nie stanowi alternatywy dla tradycyjnych środków antykoncepcyjnych, takich jak prezerwatywy, plastry, tabletki czy wkładki wewnątrzmaciczne. Powinna być stosowana z rozwagą, ponieważ nie zawsze jest w stanie uchronić przed niechcianą ciążą.

Popularne leki na antykoncepcję awaryjną

Na polskim rynku dostępne są głównie dwa preparaty antykoncepcji awaryjnej:

ESCAPELLE

• Zawiera lewonorgestrel 1,5 mg
• Należy przyjąć do 72 godzin po niezabezpieczonego stosunku
• Skuteczność wynosi 84-95% w zależności od czasu przyjęcia
• Hamuje lub opóźnia owulację

ELLAONE

• Zawiera octan uliprystalu 30 mg
• Można przyjąć do 120 godzin (5 dni) po stosunku
• Skuteczność sięga 98-99% przy wczesnym przyjęciu
• Również hamuje owulację, ale skuteczny dłużej niż lewonorgestrel

Tabletka “dzień po”: jak działa antykoncepcja awaryjna i jak można otrzymać na nią receptę ?

Antykoncepcja awaryjna to metoda antykoncepcji ratunkowa, stosowana po odbyciu stosunku płciowego bez zabezpieczenia lub w przypadku zawiedzenia wybranej metody antykoncepcji. W zakresie zdrowia reprodukcyjnego stanowi istotne narzędzie zapobiegania niechcianej ciąży, jednak nie może zastąpić regularnych metod antykoncepcji. E Recepte Online na „Tabletkę po” można uzyskać nawet w kilka minut na platformie medycznej Recept.pl

Antykoncepcja awaryjna to metoda ratunkowa, która może uchronić przed niechcianą ciążą. Na jej skuteczność mają wpływ takie czynniki, jak dzień cyklu miesiączkowego oraz czas, jaki minął od ryzykownego stosunku do przyjęcie tabletki. Jak działa tabletka “dzień po“? Jakie mogą być jej działania niepożądane? Gdzie zgłosić się po receptę?

Co to jest tabletka “dzień po”?

Tabletka “dzień po“ jest stosowana w sytuacjach kryzysowych, która może uchronić przed niechcianą ciążą. Najczęściej używana jest, kiedy doszło do stosunku bez zabezpieczenia, stosowane metody antykoncepcji zawiodły (np. pęknięcie prezerwatywy) lub zostały zastosowane w nieprawidłowy sposób (pominięcie dawki doustnych środków antykoncepcyjnych, odklejenie się plastra, nieprawidłowe założenie kapturka naszyjkowego). Tabletka “dzień po“ nie stanowi alternatywy dla tradycyjnych środków antykoncepcyjnych, takich jak prezerwatywy, plastry, tabletki czy wkładki wewnątrzmaciczne. Powinna być stosowana z rozwagą, ponieważ nie zawsze jest w stanie uchronić przed niechcianą ciążą.

Warto wiedzieć, że antykoncepcja postkoitalna może być stosowana w dowolnym dniu cyklu miesiączkowego, ale jej skuteczność zależy od wielu czynników, w tym od momentu owulację w danym cyklu.

Przejdź e-konsultację i zapytaj o e-receptę na Twoje leki

Jak działa antykoncepcja awaryjna?

Na rynku dostępne są obecnie dwa typy preparatów antykoncepcji awaryjnej:

• EllaOne – to nazwa handlowa octanu uliprystalu – syntetycznego modulatora receptora progesteronowego. Należy ją zażyć do 120 h od ryzykownego stosunku.
• Escapelle – to nazwa handlowa lewonorgestrel – syntetycznego progestagenu o działaniu przeciwestrogennym. Należy ją zażyć do 72 h od ryzykownego stosunku.

Zarodek powstaje w wyniku połączenia się komórki jajowej z plemnikiem. Proces ten nazywany jest zapłodnieniem. Mechanizm działania obu preparatów polega na zahamowaniu lub opóźnieniu owulacji. Dzięki czemu nie dochodzi do uwolnienia komórki jajowej z pęcherzyka jajnikowego i nie jest możliwe jej zapłodnienie. Tabletki dzień po nie są lekami wczesnoporonnymi. Należy pamiętać, że nie zaburzają procesu implantacji zarodka w endometrium. Nie działają również negatywnie na jego rozwój, jeśli dojdzie do ciąży pomimo ich podania. Antykoncepcja awaryjna nie chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Warto wspomnieć, że alternatywną metodą antykoncepcji awaryjnej jest wkładka domaciczna z miedzią (Cu-IUD), której skuteczność wynosi 99,91%. Może być założona do 5 dni po niezabezpieczonym stosunku i działa poprzez uwalnianie jonów miedzi o działaniu plemnikobójczym do błony śluzowej macicy.

Czy tabletka “dzień po” zadziała, jeśli zostanie przyjęta po owulacji?

Decydując się na zastosowanie antykoncepcji awaryjnej, należy mieć na uwadze, że jej mechanizm działania polega na blokowaniu lub opóźnianiu owulacji. Właśnie dlatego tak ważne jest jak najszybsze przyjęcie tych preparatów. Najlepiej zrobić to do 12 h od ryzykownego stosunku. W badaniach wykazano, że skuteczność lewonorgestrel jest największa, jeśli zostanie podany przed dniem owulacji. W sytuacji gdy preparat zostanie przyjęty po upływie 72 h, jego efektywność spada do zaledwie 16%. Natomiast skuteczność lewonorgestrel podanego w dniu owulacji wynosi jedynie 49%. Zastosowanie antykoncepcji awaryjnej po owulacji nie wpływa na możliwość zapłodnienia. W takiej sytuacji tabletki “dzień po“ nie działają.

Istotne jest zrozumienie, że działanie tabletki opiera się wyłącznie na zapobieganiu owulacji, dlatego po jej wystąpieniu antykoncepcja awaryjna nie będzie skuteczne.

Co może osłabić działanie tabletki “dzień po”?

Skuteczność antykoncepcji awaryjnej jest szacowana na ok. 84-99%. To oznacza, że statystycznie kilka na 100 kobiet zajdzie w ciąże pomimo jej stosowanie. Na efektywność działania tabletki “dzień po“ wpływają takie czynniki jak:

• czas od ryzykownego stosunku do przyjęcia tabletki – w tej sytuacji liczy się czas. Im szybciej przyjęta tabletka tym lepiej
• dzień cyklu miesiączkowego – zapłodnienie jest najbardziej prawdopodobne, jeśli do stosunku doszło do 5 dni przed owulacją i w dzień owulacji. Uwolniona komórka jajowa żyje przez ok. 24 h. Dokładne określenie momentu owulacji, przy pomocy prostych domowych metod, jest zazwyczaj bardzo niedokładne i mylne
• wymioty po przyjęciu tabletki – jeśli w ciągu 3 h od przyjęcia tabletki “dzień po“ wystąpiły wymioty, należy jak najszybciej przyjąć kolejną dawkę
• otyłość – w badaniach wykazano, że u kobiet z nadmierną masą ciała działanie antykoncepcji awaryjnej może być osłabione
• interakcje z innymi lekami – niektóre antybiotyki (ampicylina, ryfampicyna), leki przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe mogą osłabiać działanie tabletek “dzień po“. Nie zaleca się również jednoczesnego stosowania różnych preparatów antykoncepcji awaryjnej

Należy pamiętać, że masa ciała powyżej BMI 30 może znacząco wpłynąć na skuteczność tabletek, dlatego w takich przypadkach zaleca się rozważenie wkładki domacicznej z miedzią.

Kiedy można zastosować antykoncepcję awaryjną?

Tabletkę awaryjną wolno zastosować w każdym dniu cyklu miesiączkowego, jeśli istnieje ryzyko niechcianej ciąży. Można ją przyjąć o każdej porze dnia, niezależnie od posiłku. W sytuacji, gdy miesiączka się opóźnia, przed wzięciem preparatu wykonaj test ciążowy.

Antykoncepcja awaryjna jest wskazana w nagłych przypadkach, takich jak:

• stosunek bez zabezpieczenia
• pęknięcie lub zsunięcie prezerwatywy
• pominięcie tabletki antykoncepcyjnej
• odklejenie plastra antykoncepcyjnego
• nieprawidłowe założenie kapturka szyjkowego
• gwałt

Przeciwwskazane jest karmienie piersią przez tydzień od przyjęcia EllaOne. Zażycie Escapelle nie jest zalecane w tym okresie – zaleca się odczekanie co najmniej 8 godzin przed ponownym karmieniem.

Jakie mogą być skutki uboczne tabletki “dzień po”?

Podobnie jak w przypadku innych leków, przyjęcie tabletki “dzień po“ może być związane z pewnymi skutkami ubocznymi. Do najczęstszych działania niepożądanych tych preparatów należą:

• nudności
• wymioty
• zaburzenia miesiączkowania
• brak miesiączki
• nasilone krwawienia miesiączkowe
• krwawienia międzymiesiączkowe
• ból brzucha
• bóle miednicy
• zawroty i bóle głowy
• odczyny alergiczne
• nadwrażliwość piersi

Tabletka “dzień po“ jest bezpiecznym lekiem, jednak to rozwiązanie ratunkowe. Na co dzień dla ochrony przed ciążą należy stosować antykoncepcję hormonalną lub barierową.

Przeciwwskazaniem do stosowania antykoncepcji awaryjnej jest nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, ciąża, ciężka astma leczona glikokortykosteroidami oraz ciężkie choroby wątroby.

Warto wiedzieć, że antykoncepcja awaryjna nie jest środkiem wczesnoporonnym – nie przerwie istniejącej ciąży ani nie zaszkodzi rozwojowi płodu, jeśli zapłodnienie już nastąpiło.

Antykoncepcja hormonalna po zastosowaniu tabletki “dzień po”

Tabletka “dzień po“ może spowodować przesunięcie się terminu owulacji. Z tego powodu po jej stosowanie nie możesz zapominać o używanych na co dzień tabletkach antykoncepcyjnych, plastrach lub ringach dopochwowych. Octan uliprystalu może zmniejszyć ich skuteczność. W przypadku przyjęcia EllaOne, do czasu kolejnego cyklu miesiączkowego, powinno się stosować dodatkowo metody barierowe (np. prezerwatywy lub kapturki naszyjkowe).

Krwawienie miesiączkowe może pojawić się kilka dni wcześniej lub później niż zwykle. Brak krwawienia w oczekiwanym terminie wymaga wykonania testu ciążowego. Po zastosowaniu antykoncepcji awaryjnej zaleca się stosowanie mechanicznych metod zabezpieczenia do kolejnego cyklu.

Należy pamiętać, że po zastosowaniu octanu uliprystalu (EllaOne) zaleca się powstrzymanie od stosowania antykoncepcji hormonalnej przez 5 dni, ponieważ może osłabiać skuteczność hormonalnych środków antykoncepcyjnych.

Tabletka “dzień po” – gdzie kupić?

Tabletka “dzień po“ ma status leku dostępnego tylko na receptę. Można ją nabyć jedynie w aptece. Od maja 2023 roku działa program pilotażowy umożliwiający zakup octanu uliprystalu na receptę farmaceutyczną. W ramach tego programu farmaceuta może wypisać receptę kobietom od 15. roku życia. Konsultacja farmaceutyczna odbywa się w prywatnym pomieszczeniu bez wcześniejszej rejestracji.

Program pilotażowy obejmuje wybrane apteki w całej Polsce, w tym między innymi:

• Apteka Gemini
• Apteka Super
• inne apteki uczestniczące w programie zgodnie z wykazem aptek dostępnym na stronie Ministerstwo Zdrowia

Koszt tabletek wynosi od 40 do 200 złotych i nie podlega refundacji Narodowym Funduszem Zdrowia. Wydanie leku na podstawie recepty farmaceutycznej odbywa się zgodnie z rozporządzenie ministra zdrowia regulującym ten pilot.

Tabletka “dzień po” – kto może wypisać receptę?

Receptę na tabletkę “dzień po“ może wystawić każdy lekarz niezależnie od specjalizacji. Nie ma konieczności rezerwowania wizyty u lekarza ginekologa, żeby ją otrzymać. Wystarczy wizyta u lekarza POZ. W trakcie niej dowiesz się, jak ją zastosować i jakie mogą być jej skutki uboczne.

Podczas rutynowej wizyty u swojego lekarza ginekologa można poprosić o wypisanie recepty na antykoncepcję awaryjną. Dzięki temu, w kryzysowej sytuacji, będzie można ją szybko zażyć. Termin ważności prawidłowo przechowywanej tabletki “dzień po“ wynosi 2 lata. Należy przechowywać ją w temperaturze pokojowej w zacienionym i suchym miejscu.

Istotne jest to, że nie tylko ginekolog może wystawić receptę – każdy lekarz ma takie uprawnienia, co zwiększa łatwy dostęp do tej metody antykoncepcji.

Czy lekarz może odmówić wypisania recepty na antykoncepcję awaryjną?

Zgodnie z Polskim prawem lekarz ma prawo do odmowy wypisania recepty na antykoncepcję awaryjną. Wystarczy, że powoła się na klauzulę sumienia. Kwestia ta wzbudza wiele kontrowersji, ponieważ tabletki “dzień po“ nie mają działania wczesnoporonnego.

Należy pamiętać, że antykoncepcja awaryjna nie jest środkiem wczesnoporonnym – jej działanie polega wyłącznie na opóźnianie owulacji, a nie na przerywaniu już istniejącej ciąży. Mimo to, prawo polskie pozwala lekarzom na odmowę wystawienia recepty w oparciu o klauzulę sumienia.

Czy farmaceuta może odmówić wydania tabletki “dzień po”?

Klauzula sumienia to regulacja prawna, która dotyczy lekarzy, pielęgniarek oraz położnych. Ze względu na to, że w Prawie Farmaceuty brakuje tego zapisu, aptekarze nie mogą się na nią powoływać.

Farmaceuta nie może odmówić wydanie leku na podstawie klauzuli sumienia, ponieważ prawo farmaceutyczne nie przewiduje takiej możliwości. Oznacza to, że jeśli masz ważną receptę, farmaceuta jest zobowiązany do wydania leku.

W ramach programu pilotażowego farmaceuta może również wystawić receptę farmaceutyczną na EllaOne kobietom od 15 roku życia po przeprowadzeniu odpowiedniej konsultacji w wydzielonym pomieszczeniu.

Rodzaje tabletek i inne metody antykoncepcji awaryjnej

Oprócz farmakologicznych form antykoncepcji dostępnych w Polsce, istnieją również inne metody antykoncepcji awaryjnej. Wkładka domaciczna z miedzią (Cu-IUD) stanowi najskuteczniejszą metodę – jej skuteczność wynosi ponad 99,9% i może być założona do 5 dni po niezabezpieczonego stosunku.

Metody niesprawdzone obejmują różne ludowe sposoby, które nie mają potwierdzenia naukowego i mogą być szkodliwe dla zdrowia. Należy pamiętać, że jedynymi skutecznymi metodami antykoncepcji awaryjnej są leki hormonalne i wkładka domaciczna z miedzią.

Antykoncepcja awaryjna to istotne narzędzie w zakresie zdrowia reprodukcyjnego, które może uchronić przed niechcianą ciążą w sytuacjach nagłych. Jej skuteczność zależy przede wszystkim od szybkości działania – im szybciej zostanie zastosowana, tym większe szanse na uniknięcie niechcianej ciąży. Warto wiedzieć, że nie zastępuje ona regularnych metod antykoncepcji i powinna być stosowana tylko w wyjątkowych sytuacjach.