Pentasa

Choroba zapalna jelit – kiedy stosuje się PENTASA

Zapalenie jelita grubego (tzw. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego, ang. ulcerative colitis) oraz niektóre postacie Choroba Leśniowskiego‑Crohna to przewlekłe schorzenia zapalne przewodu pokarmowego, które charakteryzują się zmianami zapalnymi, nadżerkami i owrzodzeniami błony śluzowej, prowadzącymi do objawów takich jak biegunka, krwawienie z odbytu, ból brzucha, osłabienie i utrata masy ciała.
Leczenie tych chorób ma na celu złagodzenie stanu zapalnego, wywołanie remisji (ustąpienia objawów) oraz zapobieganie nawrotom choroby – kluczowe znaczenie mają tu leki przeciwzapalne o działaniu miejscowym i ogólnoustrojowym.
W tym kontekście lek PENTASA stanowi jedną z ważnych opcji terapeutycznych, zwłaszcza w łagodnych i umiarkowanych postaciach chorób zapalnych jelit.

PENTASA jako nowoczesna opcja terapeutyczna

PENTASA to preparat o działaniu przeciwzapalnym, stosowany w leczeniu chorób jelita grubego i niektórych postaci zapalenia jelita. Jego istotną zaletą jest działanie miejscowe – lek działa w obrębie jelita, redukując stan zapalny i wspierając gojenie błony śluzowej.
Substancją czynną jest mesalazyna (5-aminosalicylan, 5-ASA) – lek należący do grupy aminosalicylanów, który wykazuje działanie przeciwzapalne w przewodzie pokarmowym, poprzez hamowanie mediatorów zapalenia i stabilizację błony śluzowej.

Czym jest PENTASA i jak działa?

PENTASA to lek dostępny w postaci tabletek o przedłużonym uwalnianiu (slow release) lub granulatów do podania doustnego, zawierający mesalazynę. Wskazany jest do leczenia i utrzymania remisji w chorobach zapalnych jelit, takich jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz, w niektórych krajach, choroba Leśniowskiego-Crohna.
Mechanizm działania polega na dostarczeniu mesalazyny bezpośrednio do jelita, gdzie działa miejscowo – co oznacza, że lek nie musi być znacząco wchłonięty do krwi, aby być skuteczny. Dzięki postaciom o przedłużonym uwalnianiu, lek stopniowo oddaje substancję czynną w obrębie jelita grubego, co zapewnia dłuższe działanie i mniejsze wymagania względem częstotliwości podawania.
Mesalazyna wpływa na organizm poprzez zmniejszenie produkcji mediatorów zapalenia (prostaglandyn, leukotrienów), hamowanie chemotaksji (przemieszczania się) leukocytów do błony śluzowej jelita oraz stabilizację błony komórkowej nabłonka jelitowego.

Historia wprowadzenia i producent

Mesalazyna została opracowana jako substancja czynna aktywna wewnątrz jelita, a preparaty zawierające ją (w tym PENTASA) są stosowane od wielu lat. Marka PENTASA należy do firmy Ferring Pharmaceuticals (lub jej spółek zależnych/licencjobiorców w różnych krajach) – w Wielkiej Brytanii i innych krajach dokumentacja wskazuje firmę Ferring Pharmaceuticals Ltd jako producenta. 

Mechanizm działania substancji czynnej

Mesalazyna działa przede wszystkim miejscowo w jelicie grubym i – w przypadku preparatów o przedłużonym uwalnianiu – także w mniejszych odcinkach jelita cienkiego. Jej działanie obejmuje:

• hamowanie aktywności cyklooksygenazy (COX) i lipooksygenazy (LOX), co prowadzi do mniejszych stężeń prostaglandyn i leukotrienów, komórek odpowiedzialnych za stan zapalny;

• zmniejszenie migracji leukocytów i aktywności makrofagów w błonie śluzowej jelita, co redukuje nacieki zapalne i obrzęk;

• działanie antyoksydacyjne i stabilizujące błonę komórkową nabłonka jelita, co wspomaga proces gojenia nadżerek i owrzodzeń.

Dzięki powyższym mechanizmom, lek zmniejsza objawy zapalenia jelita – takie jak krwawienie, ból i biegunka – oraz wspiera utrzymanie stanu remisji (braku objawów) u pacjentów z przewlekłymi chorobami zapalnymi jelit.
Poniżej wypunktowane są główne efekty terapeutyczne PENTASy:

Główne efekty terapeutyczne:

• zmniejszenie stanu zapalnego błony śluzowej jelita;

• zmniejszenie objawów choroby, takich jak biegunka, ból brzucha, krwawienie z odbytu;

• przyspieszenie gojenia nadżerek i owrzodzeń w jelicie;

• utrzymanie remisji choroby (profilaktyka nawrotów);

• działanie miejscowe z ograniczonym wchłanianiem ogólnoustrojowym, co zmniejsza ryzyko działań ubocznych.

Wskazania do stosowania

PENTASA stosuje się w określonych sytuacjach i u określonych pacjentów.

Dla jakich pacjentów i w jakich schorzeniach?

• U dorosłych – w leczeniu aktywnych (łagodnych do umiarkowanych) postaci wrzodziejącego zapalenia jelita grubego.

• U dorosłych – w utrzymaniu remisji wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (czyli po ustąpieniu objawów, w celu zapobiegania nawrotom).

• W niektórych krajach – w leczeniu wybranych przypadków choroby Leśniowskiego-Crohna w odcinku jelita grubego lub w leczeniu wspomagającym.

W jakich sytuacjach jest zalecany?

Lek jest zalecany, gdy konieczne jest leczenie przeciwzapalne jelita grubego, zarówno w fazie aktywnej choroby, jak i w fazie utrzymania remisji u pacjentów, którzy przynajmniej raz doświadczyli nawrotu. Ponadto może być stosowany jako alternatywa lub uzupełnienie innych terapii, gdy chory nie toleruje silniejszych leków immunosupresyjnych.

Podział na monoterapię i terapię skojarzoną

PENTASA może być stosowana jako:

• monoterapia, czyli jako jedyny lek przeciwzapalny u pacjentów z łagodną lub umiarkowaną postacią choroby,

• terapia skojarzona, czyli w połączeniu z innymi lekami (np. kortykosteroidami, lekami immunosupresyjnymi lub biologicznymi) w przypadkach cięższej choroby lub podczas fazy indukcji remisji.

Dawkowanie i sposób stosowania

PENTASA dostępna jest w wersjach tabletek o przedłużonym uwalnianiu (np. 500 mg) lub granulatów (saszety) do podania doustnego. 

Schemat dawkowania (dawki orientacyjne)

Dla dorosłych w aktywnym wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego: do 4 g mesalazyny raz dziennie lub w podzielonych dawkach (np. 2 g 2× dziennie) może być stosowane.
Dla dorosłych w fazie utrzymania remisji: dawka rekomendowana to około 2 g mesalazyny raz dziennie lub w podzielonych dawkach.
Dzieci w wieku powyżej 6 lat: stosowanie rozpoczyna się od dawki wyliczonej na podstawie masy ciała (np. 30-50 mg/kg/dzień) i nie przekracza 75 mg/kg/dzień (maksymalnie 4 g/dzień) w aktywnej fazie u dzieci. 

Tabletki należy połykać w całości, nie rozgryzać ani nie kruszyć – w niektórych preparatach możliwe jest rozmieszanie w 50 ml wody i natychmiastowe wypicie. 

Co zrobić w przypadku pominięcia dawki?

Jeśli pacjent zapomni przyjąć dawkę PENTASy, należy przyjąć ją tak szybko, jak to możliwe – chyba że zbliża się pora kolejnej dawki, wtedy należy pominąć dawkę zapomnianą i powrócić do regularnego schematu. Nie wolno przyjmować podwójnej dawki w celu nadrobienia pominięcia.

Skutki uboczne i środki ostrożności

Jak każdy lek, także PENTASA może powodować działania niepożądane – choć nie u każdego one wystąpią i zazwyczaj są łagodne.

Typowe działania niepożądane (łagodne)

• ból brzucha, biegunka, zaparcia, wzdęcia;

• ból głowy, zawroty głowy;

• wysypka skórna, świąd.

Cięższe działania niepożądane

• pogorszenie czynności nerek lub wątroby;

• poważne reakcje skórne (Stevens-Johnson syndrom, toksyczna nekroliza naskórka) – choć bardzo rzadkie;

• zaburzenia krwi (małopłytkowość, leukopenia) – rzadkie.

Ostrzeżenia i sytuacje wymagające przerwania leczenia

W przypadku wystąpienia objawów takich jak nagłe pogorszenie stanu zdrowia, krwawienie z przewodu pokarmowego, żółtaczka, obrzęki, ból w okolicy nerek lub silny ból brzucha – leczenie należy przerwać i skonsultować się z lekarzem.
Pacjenci z ciężką niewydolnością nerek lub wątroby powinni stosować lek ze szczególną ostrożnością lub unikać go – przypadki poważnej nefrotoksyczności odnotowano. 

Przeciwwskazania

PENTASA nie może być stosowana gdy:

• występuje nadwrażliwość na mesalazynę, salicylany lub którykolwiek składnik preparatu;

• pacjent ma ciężką niewydolność nerek lub wątroby;

• stosowanie u dzieci poniżej 6. roku życia nie zostało wystarczająco przebadane (lub wg dokumentacji konkretnego kraju).

Interakcje z innymi lekami

PENTASA może wchodzić w interakcje z innymi lekami, które wpływają na nerki, wątrobę lub układ krzepnięcia.
Najważniejsze możliwe interakcje:

• leki przeciwzakrzepowe (np. warfaryna) – możliwe zwiększenie działania przeciwzakrzepowego;

• sulfonylomocznikowe leki przeciwcukrzycowe – zwiększona możliwość hipoglikemii;

• metotreksat – współstosowanie może zwiększać ryzyko toksyczności;

• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) – mogą zwiększać ryzyko uszkodzenia nerek przy jednoczesnym stosowaniu mesalazyny;
  Zalecenia dotyczące stosowania z innymi terapiami:
  W przypadku terapii skojarzonej z lekami immunosupresyjnymi, biologicznymi czy sterydami, lekarz powinien monitorować stan pacjenta – w szczególności czynność nerek, wątroby i morfologię krwi.

Dodatkowe korzyści terapeutyczne

Choć głównym celem stosowania PENTASy jest leczenie chorób zapalnych jelit, preparat może przynosić dodatkowe korzyści:

• zmniejszenie ryzyka nawrotów choroby i hospitalizacji;

• możliwość ograniczenia stosowania silniejszych leków immunosupresyjnych, co zmniejsza ryzyko powikłań związanych z terapią ogólnoustrojową;

• poprawa jakości życia – poprzez zmniejszenie objawów takich jak biegunka, krwawienie czy ból brzucha.

Przechowywanie i dostępność w Polsce

Preparat PENTASA należy przechowywać w temperaturze poniżej 25°C, w oryginalnym opakowaniu, z dala od światła i wilgoci.
W Polsce PENTASA jest dostępna w aptekach na receptę, w różnych formach i dawkach (tabletki 500 mg, granulat do rozpuszczenia).
Refundacja może zależeć od wskazania, stopnia zaawansowania choroby i obowiązujących przepisów NFZ – pacjent powinien sprawdzić aktualne warunki refundacji w aptece lub u lekarza.

Monitorowanie leczenia

Podczas stosowania PENTASy wskazane jest monitorowanie stanu zdrowia pacjenta i odpowiednich parametrów:

• czynności nerek (np. kreatynina, eGFR) – szczególnie jeśli pacjent miał już problemy z nerkami;

• czynności wątroby (ALT, AST, bilibulina) – w razie podejrzenia uszkodzenia wątroby;

• morfologii krwi – w celu wykluczenia zmian krwiotwórczych;

• nawrotów objawów choroby (biegunka, krwawienie, ból brzucha) – aby ocenić skuteczność terapii.

Zalecenia dotyczące stylu życia

Leczenie chorób zapalnych jelit wymaga nie tylko farmakoterapii, lecz także wsparcia zmiany stylu życia. Oto praktyczne wskazówki dla pacjentów:

Wskazówki wspierające terapię PENTASą:

• Spożywaj dietę bogatą w błonnik rozpuszczalny, warzywa i owoce, unikaj pokarmów nasilających biegunkę (np. tłuste, smażone, ostre);

• Utrzymuj prawidłową masę ciała – nadwaga może zwiększać obciążenie przewodu pokarmowego;

• Unikaj palenia tytoniu – u pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego palenie sprzyja nawrotom;

• Pij odpowiednią ilość płynów dziennie (co najmniej 1,5-2 l), co wspiera funkcję jelit i zapobiega odwodnieniu;

• W razie biegunek lub objawów choroby reaguj szybko – konsultacja z lekarzem może zapobiec zaostrzeniu.

Wprowadzenie tych zmian stylu życia może w znaczący sposób wspierać działanie leku i poprawiać wyniki terapii.

Kiedy skontaktować się z lekarzem

Pacjent powinien niezwłocznie skontaktować się z lekarzem jeśli:

• występują objawy alarmowe takie jak silny ból brzucha, nagła utrata masy ciała, gorączka, krwawienie z odbytu;

• objawy choroby (biegunka, krwawienie, ból) nasilają się lub nie ustępują pomimo leczenia;

• pojawiają się objawy wskazujące na powikłania (np. niedrożność jelit, perforacja, odwodnienie);

• wystąpią objawy sugerujące uszkodzenie nerek lub wątroby (np. zmniejszenie ilości moczu, obrzęki nóg, żółtaczka).
  Regularna kontrola u lekarza – zwykle co 3-6 miesięcy lub częściej w fazie aktywnej choroby – jest kluczowa dla bezpieczeństwa i skuteczności terapii.

PENTASA (mesalazyna) to skuteczny i dobrze znany lek przeciwzapalny, wykorzystywany w leczeniu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego oraz w niektórych przypadkach choroby Leśniowskiego-Crohna. Jego działanie miejscowe, skierowane na jelito, pozwala zredukować stan zapalny, złagodzić objawy oraz utrzymać remisję. Lek charakteryzuje się relatywnie dobrym profilem bezpieczeństwa, choć wymaga monitorowania i właściwego stosowania.
Stosowanie leku powinno być zawsze skonsultowane z lekarzem – ważne jest właściwe dobranie dawkowania, monitorowanie stanu zdrowia i wsparcie terapii zdrowym stylem życia.

Zachęcamy do konsultacji z lekarzem lub farmaceutą przed rozpoczęciem leczenia PENTASą – szczególnie jeśli pacjent ma choroby współistniejące lub przyjmuje inne leki.